O período entre os anos 1037 e 1139 foi o “século do cambio” no Noroeste peninsular, o momento no que o conxunto territorial e unidade política que fóra a Gallaecia altomedieval, cuxas orixes se remontaban ó Imperio Romano e ó Reino Suevo, chegaría ó seu remate, dando orixe ós Reinos independentes de Galicia e de Portugal. Tres grandes fenómenos históricos enmarcan esta decisiva etapa. Primeiramente, ca derrota e morte no ano 1037 do derradeiro monarca da dinastía galaico-leonesa, Galicia e a nobreza galaica perden o protagonismo que exerceran ata daquela dentro do Norte peninsular cristián a prol de Castela e da nova dinastía real navarro-castelán e os seus aliados. En segundo lugar, como consecuencia en boa medida do devandito, a reformulación da nacinte monarquía feudal nacional de Galicia plantea serios problemas de encaixe dentro do Imperio Hispánico dos reis Fernando I, Afonso VI e Afonso VII, que non poucas veces derivarán en conflitos abertos, tanto da aristocracia galaica ca monarquía como de diferentes bandos enfrontados entre si As diferentes solucións adoptadas, que ían dende unha maior submisión á corte de León ata a abortada existencia política como reino independente dentro dun compacto dinástico, non conseguirán de momento xerar un consenso amplo no político e no social. E así chegamos ó terceiro gran fito histórico do período: a progresiva apertura dunha fenda insalvable entre a Galicia nuclear e as terras estremeiras de alén do baixo Miño e do Limia, que desembocará na proclamación de Portugal como un reino independente no ano 1139 baixo da éxida de Afonso Henriques, un príncipe da dinastía real e á vez un magnate galaico, mentres a vella Gallaecia cismiñota vencellará o seu destino político ó Reino de León-Galicia dos descendentes do seu curmán e rival Afonso Raimúndez.